Oprichter MentaVitalis
Werkdruk en burn-out vormen in bijna elke sector een probleem. Twee sectoren waar verzuim door werkdruk bovengemiddeld voorkomen, zijn onderwijs en zorg. Zo kampte 24% van de jonge artsen in 2022 met burn-outklachten. Van alle werknemers die verzuimden vanwege werkdruk, was 33 procent langdurig (20 werkdagen of meer) afwezig. Dat is ruim twee keer zo hoog als het gemiddelde verzuim.
Met deskundige ondersteuning in een vroeg stadium is dat type verzuim in heel veel gevallen te voorkomen, zegt Bianca Kamphuis. Zij is oprichter van MentaVitalis. Het bedrijf biedt werkgevers ondersteuning ter bevordering van mentale vitaliteit en ter preventie van burn-out. De organisatie heeft een groot landelijk netwerk en biedt op 140 locaties begeleiding door vakkundige coaches en psychologen. Wie liever vanuit huis een traject volgt, kan kiezen voor coaching via beeldbellen, telefonisch of per mail.
Wat is de beste aanpak om overbelasting vóór te zijn?
‘Wat telt is dat er direct een deskundige gesprekspartner voor je klaarstaat en wanneer nodig ook snel – bij ons is dat binnen een week – een ervaren coach met je kan starten. Die snelheid is nodig om uitval te voorkomen. Een crisis op het werk geeft vaak ook spanningen in de relatie en vice versa. Als de hulp niet snel genoeg op gang komt, worden de problemen steeds groter en groter. Er vroeg bij zijn is dus essentieel.’
‘Ik weet, het klinkt simpel, maar wat helpt, is aandacht. Dan heb ik het over echte, oprechte aandacht. Natuurlijk kan een goede leidinggevende dat ook organiseren. Maar voor een medewerker is het niet altijd duidelijk: gaat het nu wel echt om mij? Of moet ik weer snel aan het werk? Een werkgever zit in een andere rol. Wij hebben geen enkel ander belang dan dat het goed met iemand gaat. Daarbij heeft de leidinggevende ook niet altijd de juiste expertise.’
Vertrouwelijke gesprekken
‘Het is verder belangrijk dat de gesprekken vertrouwelijk zijn. Dat je in preventieve coaching geen enkele drempel opwerpt. Niemand komt te weten dat iemand ons om ondersteuning vraagt. Er komt geen dossier bij HR. We laten het aan de mensen zelf over wanneer ze hun leidinggevende of werkgever inlichten. Na een paar gesprekken komt er in onze ogen een moment dat het goed is om openheid van zaken te geven. Wij moedigen dat dan ook aan. Maar het is aan de persoon zelf of en wanneer hij daaraan toe is. Tot slot mogen mensen bij ons alles bespreken. De gesprekken hoeven niet per se over het werk te gaan. Dat is bewust. Onderzoek wijst uit dat de afgelopen vijf jaar 64% van de medewerkers wel eens verzuimt vanwege problemen in de privésfeer. Denk aan de werk-privébalans of relatieproblemen. Wat thuis gebeurt, heeft z’n weerslag op het werk en andersom. Je neemt jezelf overal mee naartoe.’
De gesprekken zijn meestal met een coach, waarom niet met een psycholoog of arts?
‘In de vroege fase is een psycholoog of psychiater zelden nodig. Die enkele keer dat we op een zwaarder achterliggend probleem stuiten, een angststoornis of trauma bijvoorbeeld, verwijzen we door. Daarbij komt dat er bij de GGZ veelal lange wachtlijsten zijn voor psychologische begeleiding. Een gesprek bij een praktijkondersteuner bij de huisarts valt vaak nog wel op korte termijn te regelen, maar voordat er een vervolggesprek komt bij een psycholoog, is iemand vaak drie tot vier maanden verder. Wij garanderen hulp binnen een week. Dat maakt een groot verschil.’
In de beginfase van overbelasting is vooral snelle ondersteuning belangrijk, weet Kamphuis. ‘Iemand die naar je luistert en oprecht aandacht voor je heeft. Er moet een klik zijn en je moet kunnen praten met een gesprekspartner op niveau, die de problematiek en context snapt. Een diagnose is vaak helemaal niet nodig, daarin verschilt onze aanpak van de reguliere psycholoog. Die zal sneller een diagnose ‘moeten’ stellen, omdat een zorgverzekeraar de gesprekken anders niet vergoedt. Dat neemt kostbare tijd in beslag.’
Hoe verlopen die gesprekken bij jullie?
‘Ik geloof in een no-nonsense aanpak. Dus geen intake met ellenlange vragenlijsten, maar gewoon vragen wat er speelt en wat iemand nodig heeft. We houden het oplossingsgericht, we graven niet dieper dan nodig is. We kijken wel een stukje terug om te reflecteren waarom iemand bepaald gedrag vertoont. Het voordeel van onze aanpak boven de GGZ: we hebben niet een geprotocolleerd proces, maar zoeken een goede aansluiting. We doen whatever it takes. Bij sommigen is dat een zachte, ondersteunende aanpak. Bij anderen zal dat meer confronterend zijn. Iemand wordt bijvoorbeeld uitgedaagd op zijn eigen gedachten. Kom je niet in slaap? Wat doe je dan de hele dag? Staat je hoofd wel eens stil? Wanneer pak je je rustmomenten, hoe ga je je dag door? Zo wordt een problem stap-voor-stap afgepeld. Mensen zitten zichzelf vaak in de weg met wat ze allemaal ‘moeten’. Met kleine stappen komt uiteindelijk duurzame verandering tot stand. Wij streven naar zelfredzaamheid en vinden het belangrijk dat mensen zelf weer de regie pakken.’
Hebben coaches niet een slechte naam?
‘Ja, helaas kan iedereen een bord met “coach” in zijn tuin zetten. Daarom maken wij een strenge selectie. Bij nieuwe coaches volgen we hun eerste trajecten nauwlettend en alle trajecten worden zorgvuldig geëvalueerd. We kennen iedereen uit ons netwerk persoonlijk en ook hun achtergrond en ervaring. Zo weten onze casemanagers, die de verwijzingen doen, precies welke hulpvragen ze bij wie moeten uitzetten. Een goede match maken is mensenwerk. Zoiets valt niet te platformiseren à la “klik hier to order a coach”. Dan weet je niet wat je in huis haalt. En door goede communicatie en afstemming met ons netwerk weten onze coaches wat belangrijk is bij de werkgevers.’
Verschilt burn-out per beroepsgroep?
‘Achter elke burn-out gaat een eigen verhaal schuil. Een verpleegkundige die geneigd is heel goed voor een ander te zorgen, maar het moeilijk vindt om duidelijke grenzen te stellen tussen werk en privé. Een arts die niet wil falen. Of een specialist ouderengeneeskunde die veel van z’n werk houdt maar gebukt gaat onder hoge administratielast. Een gepassioneerde advocaat op een groot kantoor kan bijvoorbeeld weer stuklopen op prestatiedrang. In de basis zijn de behoeften bij ieder mens gelijk. We kunnen niet zonder waardering, een beetje bevlogenheid voor wat we doen en ondersteuning in het privéleven.’
Klinkt allemaal best simpel, maar werkt die no-nonsense aanpak ook?
‘Zeker. Onze ervaring leert dat er vaak maar vier of vijf gesprekken nodig zijn om iemand weer op de rails te krijgen. 92% blijft tijdens onze coaching aan het werk. De helft geeft aan dat zij zonder deze ondersteuning zou zijn uitgevallen.’
‘We benchmarken onze resultaten. De burn-out cijfers liggen bij onze opdrachtgevers significant lager dan in de sector. Dat effect treedt al binnen een jaar op. Overigens wil ik nog wel meegeven dat verzuimcijfers niet zaligmakend zijn. Vooral bij kleinere organisaties kan één naar ziekteverhaal het verzuimcijfer enorm vertekenen. Werkgevers vinden het ongeacht de verzuimcijfers belangrijk om kosteloze coaching aan hun personeel te kunnen aanbieden. Niet alleen om uitval te voorkomen, maar ook voor het werkplezier en ontwikkelingsmogelijkheden. In de krappe arbeidsmarkt speelt dat nog meer. Goed werkgeverschap bieden is een positieve trend.’
Wat moet een werkgever vooral níet doen?
‘De medewerkers wantrouwend tegemoet treden. Ik zie soms hoe een organisatie de controle moeilijk kan loslaten. Ook als problemen in de privésfeer liggen en iemand nog gewoon vol aan het werk is. Denk aan relationele vragen, zware mantelzorgtaken of rouw- en verliesverwerkingen. Voor ons is het belangrijk dat onze samenwerkingspartners de regie over de eigen mentale vitaliteit bij de medewerker durven te leggen.’
Welke trend zie je als het gaat om preventie?
Kamphuis maakt zich veel zorgen om de jongere generatie van eind 20, begin 30 jaar. Deze generatie heeft vaak te maken met hoge werkdruk en een verstoorde werk-privébalans. ‘Het geluk is dat deze jongere generatie wel tijdig hulp durft te vragen. Maar deze generatie eist ook veel van zichzelf. Ze staan vaak bekend om hun ambitie en verlangen naar succes, maar willen veelal parttime werken omdat er naast het werk ook van alles ‘moet’ gebeuren. Sociale media, het irreële wereldbeeld dat je krijgt voorgeschoteld, versterken dat. Het is ook de omgeving die druk oplegt. Voldoen aan de verwachtingen van anderen speelt hierin een grote rol. Ze leggen hierdoor de lat erg hoog voor zichzelf, waardoor overbelasting op de loer ligt. Je moet opvallen, je onderscheiden. Dat is niet per se verkeerd, maar moet niet te ver doorslaan. Wij geloven in de kracht van authenticiteit. Ieder mens is uniek en daarin zit het onderscheid. Het gaat er om wie je bent en niet om wat je allemaal doet. Als je gedrag en ‘wie je bent’ in lijn zijn, dan heb je veerkracht en kan je ontspannen en met zelfvertrouwen je eigen keuzes maken.’
Lees hier meer artikelen in het thema Duurzame inzetbaarheid en Verzuim.
Fotobron: Shutterstock