Er bestaan verschillende arbeidsrelaties. Een arbeidsrelatie is een relatie waarbij iemand werk verricht voor een ander. Zo zijn er de volgende arbeidsrelaties mogelijk:

• zelfstandig ondernemerschap;
• werknemerschap op grond van een (fictieve) dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst);
• inkomsten uit overige werkzaamheden;
• vrijwilligers.

Een arbeidsovereenkomst kan verschillende vormen hebben.

Arbeidsovereenkomsten/dienstbetrekkingen

Soorten arbeidsovereenkomsten/dienstbetrekkingen

In de meeste gevallen zullen werknemer en werkgever bij het aangaan van een arbeidsrelatie een schriftelijke arbeidsovereenkomst sluiten. Maar ook zonder schriftelijke arbeidsovereenkomst is er sprake van een arbeidsovereenkomst als is voldaan aan de volgende elementen:

1. er is voor de werknemer een verplichting om persoonlijk arbeid te verrichten;
2. de werkgever is verplicht om loon te betalen;
3. er is sprake van een gezagsverhouding.

Beoordeling arbeidsrelatie

Bij de beoordeling van de arbeidsrelatie moet (HR 25 maart 2011, BNB 2011/205):

• acht worden geslagen op alle omstandigheden van het geval, in onderling verband bezien, en
• niet alleen de rechten en verplichtingen in aanmerking worden genomen die partijen bij het sluiten van de overeenkomst voor ogen stonden; maar ook
• acht worden geslagen op de manier waarop partijen uitvoering hebben gegeven aan hun overeenkomst; en
• daaraan inhoud hebben gegeven.

Rechtsvermoeden

De wetgever maakt het de werknemer gemakkelijker om aannemelijk te maken dat sprake is van een arbeidsovereenkomst door de rechtsvermoedens. Er is een rechtsvermoeden ten aanzien van het bestaan van de arbeidsovereenkomst en er is een rechtsvermoeden ten aanzien van de omvang van de arbeidsovereenkomst.

Soorten arbeidsovereenkomsten

Er zijn verschillende soorten arbeidsovereenkomsten. De meest gebruikelijke zijn een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd of voor onbepaalde tijd.

Daarnaast zijn er verschillende arbeidsrelaties die lijken op een arbeidsovereenkomst of zelfs een arbeidsovereenkomst kunnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan de:

• oproepovereenkomst;
• thuiswerkovereenkomst;
• uitzendovereenkomst;
• payrollovereenkomst; en
• overeenkomst van opdracht.

Bovendien heeft de Wet LB 1964 een aantal arbeidsrelaties als dienstbetrekking (arbeidsovereenkomst) aangewezen.

De statutair bestuurder

Ook moet bijzondere aandacht worden geschonken aan de statutair bestuurder die een arbeidsovereenkomst heeft en daardoor ‘echte’ werknemer is. De statutair bestuurder heeft naast een vennootschapsrechtelijke relatie, ook een arbeidsrechtelijke relatie met de onderneming.

De directeur-grootaandeelhouder

Daarnaast bestaat ook nog de directeur-grootaandeelhouder (DGA). De DGA kan geen werknemer zijn in de zin van de werknemersverzekeringen, omdat aan hij niet tegen zijn wil ontslagen kan worden (Regeling aanwijzing directeur-grootaandeelhouder 2016). Aandachtspunt bij de DGA, maar ook bij andere aanmerkelijk belanghouders, is de minimale wettelijke beloning die een DGA zich moet toekennen, het zogenoemde gebruikelijk loon.

Zelfstandig ondernemerschap

Een opdrachtgever en -nemer kunnen een arbeidsrelatie hebben die is gebaseerd op zelfstandig ondernemerschap van de opdrachtnemer. Een opdrachtnemer is zelfstandig ondernemer wanneer hij:

• de werkzaamheden zelfstandig verricht, zonder instructies van de opdrachtgever behalve dat zij afspraken maken over het eindproduct of resultaat van de werkzaamheden;
• is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel;
• een omzetbelastingnummer heeft;
• factureert;
• ondernemersrisico loopt. Ondernemersrisico houdt bijvoorbeeld het risico in dat een opdrachtgever niet of niet op tijd betaalt;
• reclame maakt voor zijn activiteiten om meer opdrachtgevers te verwerven;
• een bedrijfs- of beroepsaansprakelijkheidsverzekering heeft afgesloten;
• investeert in zijn onderneming;
• zich zonder toestemming door een ander kan laten vervangen bijvoorbeeld bij ziekte of grote drukte;
• niet doorbetaald krijgt van zijn opdrachtgever bij ziekte;
• geen separate kostenvergoeding ontvangt van zijn opdrachtgever;
• geen cursussen, opleidingen en dergelijke volgt bij de opdrachtgever;
• niet of niet zonder betaling gebruik van voorzieningen van de opdrachtgever;
• meerdere opdrachtgevers in een kalenderjaar heeft;
• niet zijn vorige werkgever als enige opdrachtgever heeft;
• zijn omzet niet voornamelijk (70%) bij één opdrachtgever behaalt;
• niet hetzelfde werk uitvoert dat werknemers in dienstbetrekking bij de opdrachtgever uitvoeren;
• verantwoordelijk is voor het juist uitvoeren van zijn werkzaamheden, en zelf het risico loop bij ontevredenheid van de opdrachtgever;
• meer dan 1.225 uur voor zijn onderneming werkt om gebruik te kunnen maken van de fiscale ondernemersfaciliteiten.

Voor de beoordeling van het zelfstandig ondernemerschap is niet één van deze hierboven genoemde voorwaarden doorslaggevend. Het gaat om alle feiten en omstandigheden in hun onderlinge samenhang bezien.

Inkomsten uit overige werkzaamheden

Een arbeidsrelatie kan kwalificeren als inkomsten uit overige werkzaamheden. Dit is het geval wanneer er geen sprake is van een (fictieve) dienstbetrekking of zelfstandig ondernemerschap. Werkgevers die een dergelijke arbeidsrelatie met iemand hebben gehad moeten in beginsel opgave doen van uitbetaald bedragen aan derden.