Als een kabinet valt, worden politiek gevoelige wetsvoorstellen in de ijskast gezet. ‘Controversieel’ verklaard, heet dat in parlementair jargon. Welke onderwerpen dat zijn, dat beslist de Tweede Kamer. Pas in september gaan de kamerleden daarover stemmen.
Het gevolg, zo legt arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen uit, is dat een hoop nieuwe wetgeving die op stapel staat op het gebied van HR en arbeidsrecht mogelijk grote vertraging oploopt – of helemaal niet doorgaat. Hij loopt de lijst langs.
Arbeidsmarkthervormingen
In april 2023 heeft minister Van Gennip (SZW) een brief naar de Kamer gestuurd, waarin behoorlijk wat maatregelen stonden die ingrijpend de arbeidsmarkt beïnvloeden. Van Gelderen acht de kans groot dat de meeste controversieel verklaard zullen worden. ‘Het zijn ingrijpende maatregelen, waar politieke partijen nog wel eens heel wisselend over kunnen denken.’
Verdwijnen oproepkrachten, tussenpoos
Een deel van het pakket aan arbeidsmarkthervormingen wordt geregeld in de Wet meer zekerheid flexwerkers. Die is bedoeld om het verschil tussen vast en flex kleiner te maken. Zo verdwijnen de oproepcontracten. In plaats daarvan komt een ‘basiscontract’. In dit wetsvoorstel staat verder dat de ‘tussenpoos’ in de ketenregeling wordt opgerekt naar vijf jaar. Uitzendkrachten krijgen in dezelfde wet meer zekerheid doordat ze eerder een vast contract krijgen. Overigens is dit laatste punt al geregeld in de uitzend-cao.
Op 9 juli is het wetsvoorstel in internetconsultatie gegaan. Dat is een onderdeel van een wetgevingstraject waarbij belanghebbenden op het voorstel kunnen reageren. Maakt deze wet hierdoor meer kans van slagen? ‘Niet per se’, zegt Van Gelderen. ‘De maatregelen kunnen net zo goed controversieel worden verklaard. En dat ligt bij deze maatregelen wel voor de hand. Het is overigens een lichtpuntje dat de consultatie alvast in gang is gezet. Als het voorwerk is gedaan, voorkom je extra vertraging.’
Sneller vervanging bij langdurige ziekte
Een voorstel dat volgens Van Gelderen mogelijk ook vertraging oploopt is dat kleine en middelgrote werkgevers (tot 100 werknemers) eerder duidelijkheid krijgen of zij een langdurige zieke werknemer mogen vervangen.
Aanscherpen concurrentiebeding
Om oneigenlijk gebruik van het concurrentiebeding in vaste contracten te voorkomen en te beperken, was de regering van plan om dit te begrenzen. ‘Dit is bij uitstek een onderwerp waar een nieuw kabinet een oordeel over moet vellen’, zegt Van Gelderen. ‘Als de machtsverhoudingen straks veranderd zijn, is het de vraag wat er van deze plannen overblijft.’
Zzp wás al controversieel
‘Het zzp-vraagstuk is een hete aardappel die al jaren wordt vooruitgeschoven’, zegt Van Gelderen. ‘Eindelijk werden er stappen gezet.’ Minister Van Gennip (SZW) werkte aan een duidelijker beeld wanneer je een zzp’er bent, aan de hand van een minimumtarief en strengere criteria. ‘Een nieuwe visie zal zeker uitblijven tot er een nieuw kabinet komt. Dan is de grote vraag of dat nieuwe kabinet hierover dezelfde visie heeft. Ondertussen snakken werkgevers, zzp’ers en opdrachtgevers naar meer duidelijkheid. We zitten natuurlijk al heel lang in een grijs gebied.’
Afspraken in sectorprogramma zorg
Het kabinet, de sector zorg en de Belastingdienst hebben 7 juli 2023 een verklaring ondertekend over sectorale aanpak van zzp’ers. Een van de doelen is dat werkgevers vooraf meer duidelijkheid krijgen over arbeidsrelaties. Blijft die afspraak nu wel overeind? Van Gelderen: ‘Sectorale afspraken zouden nog steeds doorgang kunnen vinden zolang de partijen geen aanleiding zien om het on hold te zetten. Dat blijft dus nog even open.’
Wat zegt de rechter?
Een klein lichtpuntje is dat waar de wetgeving het laat afweten, de rechtspraak soms de handschoen oppakt, zegt Van Gelderen. Hij wijst op het Deliveroo-arrest. ‘Daarmee wilde de Hoge Raad meer duidelijkheid geven hoe je beoordeelt of iemand zzp’er is. Zolang de wetgever dit niet oplost, mag je de leidraad van de Hoge Raad volgen. Het zou best kunnen zijn dat lagere rechters ook wat kritischer gaan toetsen. Het punt is wel dat een rechter alleen iets over een zaak kan zeggen als die bij hem wordt aangekaart. De rechtspraak is niet, zoals de Belastingdienst, een controlerende instantie. Waarschijnlijk zal de Belastingdienst tot er wetgeving is in de wachtstand blijven staan, tenzij sprake is van evident misbruik.’
Risico’s zzp voor werkgever blijven
Wat betekent dit voor werkgevers? ‘De kans is klein dat je als opdrachtgever door de Belastingdienst op de vingers wordt getikt als het gaat om het aangaan van zzp-contracten. Maar er blijven wel risico’s in de lucht hangen. Als je als werkgever veel zzp-contracten uitdeelt, zou het best kunnen dat een werkende op een dag naar de rechter stapt en een arbeidsovereenkomst opeist. Dat kan bijvoorbeeld zijn als iemand ziek wordt. Of als iemand twee jaar voor een en dezelfde opdrachtgever werkt en die opdracht stopt. Met het arrest van de Hoge Raad in de hand, waarin inbedding van het werk in de organisatie als belangrijk criterium geldt, maakt zo’n claim best een kans.’
Werken waar je wilt
Deze wet is aangenomen door de Tweede Kamer en zou op 12 september 2023 behandeld worden in de Eerste Kamer. Deze kan, net als de Tweede Kamer, een wetsvoorstel als controversieel bestempelen, waarmee ook de voortgang van dit wetsvoorstel onzeker wordt.
Bij de Eerste Kamer
Ook deze twee wetsvoorstellen die voor behandeling in de Eerste Kamer liggen, kunnen op het nippertje nog op de lange baan worden geschoven:
- Wet toezicht gelijke kansen bij werving en selectie
Deze wet verplicht werkgevers en intermediairs tot een werkwijze die gericht is op voorkomen van discriminatie bij werving en selectie van werknemers.
- Wet verplichtstelling vertrouwenspersoon ongewenst gedrag op de werkvloer
De bedoeling van dit wetsvoorstel is dat de Arbowet wordt gewijzigd en dat werkgevers de verplichting krijgen om een vertrouwenspersoon aan te stellen.
Definitieve wetten
Wetten en maatregelen waarvan het wetgevingstraject afgerond is en die definitief zijn:
- De Wet minimumuurloon: per 1 januari 2024 geldt één minimumuurloon.
- De Pensioenwet: is per 1 juli 2023 aangenomen.
- Loondoorbetalingoudere werknemer: is per 1 juli 2023 in werking getreden
- CO2-registratie: grote organisaties van 100 werknemers of meer moeten deze registratie bijhouden per januari 2024.
- Visie op re-integratie in plan van aanpak werkgevers en zieke werknemer: verplicht vanaf 1 juli 2023.
- Regeling grenswerkers: vanaf 1 juli blijft de sociale zekerheidswetgeving van het land waar de werkgever is gevestigd van toepassing, bij minder dan 50% thuiswerken in het woonland.