In zijn praktijk heeft arbeidsrechtadvocaat Maarten van Gelderen regelmatig met geschillen over het concurrentiebeding te maken. Zijn ervaring is dat de werkgever en de vertrekkende werknemer of diens nieuwe werkgever er na wat gesteggel onderling wel uitkomen. Dat bevestigt een recent onderzoeksrapport (2021) naar de werking van het concurrentiebeding: de meeste geschillen eindigen niet in de rechtszaal. Toch is er al heel wat jurisprudentie over. Nu de schaarste op de arbeidsmarkt toeneemt, is de discussie over deze maatregel des te actueler.

Van Gelderen vertelt dat de regering eind 2019 door een motie van de Tweede Kamer is opgeroepen te onderzoeken hoe het gebruik van het concurrentiebeding tot het strikt noodzakelijke kan worden beperkt. De motie is erop gericht om het wijdverbreide gebruik van het concurrentiebeding als een standaardclausule in te perken. De indieners doen drie suggesties: verbied het in tijdelijke contracten, beperk de maximale duur en de geografische reikwijdte en verplicht de werkgever tot een vergoeding voor de duur dat de werknemer aan het beding gehouden wordt.

Merk jij al dat het concurrentiebeding minder strikt wordt?

’Al wat langer is een tendens te zien dat rechters een werkingsduur van één jaar genoeg vinden. Tijdens mijn webinar voor XpertHR over dit onderwerp vroeg ik de deelnemers hoe zij hierover denken. Zestig procent is het eens met een kortere duur en een kleiner gebied waarvoor de regels gelden. Volgens het onderzoeksrapport neemt een op de drie werkgevers nog standaard een concurrentiebeding in de arbeidscontracten op. Een derde zet het in om uitstroom van personeel tegen te gaan.’

Gaat de rechter daarin mee?

‘Nee, het Gerechtshof in Amsterdam heeft in februari 2021 een duidelijke uitspraak gedaan in een zaak van een ambulancedienst tegen een anesthesist. Deze werknemer stapte over naar een directe concurrent, onder meer omdat hij daar 20 procent meer kon verdienen en dichter bij zijn woonadres kon werken. De ambulancedienst beroept zich op een krappe arbeidsmarkt. De organisatie is bang dat meer collega’s worden weggekaapt.

‘Volgens de rechter is het concurrentiebeding echter niet bedoeld als bindmiddel in een krappe arbeidsmarkt. De ambulancedienst had andere belangen moeten aanvoeren om zich op het concurrentiebeding te kunnen beroepen. De anesthesist nam bijvoorbeeld geen bedrijfsgeheimen of klanten mee naar de concurrent. De ambulancedienst is dus in het ongelijk gesteld.’

Ken je ook zaken met een zwaarwegend bedrijfsbelang?

‘In de zaak van Krosto Techniek tegen werknemer X gaat het om een consultant die zich tijdens zijn dienstverband al bij de Kamer van Koophandel inschreef als ‘De technische detacheerder’. Je voelt wel aan dat zijn werkgever daar niet blij mee was. Als de werknemer uit dienst gaat, claimt Krosto Techniek boetesommen van 50 duizend euro. De rechter gaat daarin mee, omdat de consultant bedrijfsinformatie heeft waarmee hij zijn voordeel kan doen. Denk aan prijsstellingen, winstmarges, offertes, opdrachtgevers, relaties en klanten.

‘Werknemer X betwist het zwaarwegende bedrijfsbelang en gaat in hoger beroep. Het Gerechtshof vindt dat de argumenten van Krosto Techniek voldoende zijn onderbouwd en stelt de werknemer in 2020 opnieuw in het ongelijk. Dit keer is de boete 100 duizend euro. Het hoger beroep heeft dus een nadelig effect voor de werknemer.’

Moet een werkgever het beding opnieuw in het contract opnemen als de werksituatie verandert?

‘Dat raad ik altijd aan om discussies te voorkomen. De Hoge Raad geeft aan het beding opnieuw overeen te komen als aan twee voorwaarden is voldaan:

• Er moet sprake zijn van een ingrijpende wijziging van de arbeidsverhouding. Daarbij gaat het vaak om de vraag of er sprake was van een voorzienbaar carrièreverloop.  Als een accountant zich op enig moment senior accountant mag noemen, hoeft het beding opnieuw ondertekend te worden. Dat is overigens wel aan te bevelen als een tijdelijk contract wordt omgezet in een contract voor onbepaalde tijd.

– Het concurrentiebeding moet ook zwaarder zijn gaan drukken. Dan gaat het erom dat het er door de gewijzigde functie voor de werknemer toe geleid heeft dat deze persoon moeilijker aan een andere baan kan komen.

Wat is een reële boetesom?

‘Een lid van de directie of van het managementteam zal in de regel een hogere boete bij het concurrentiebeding zien staan dan een accountmanager. De bedragen die ik tegenkom, variëren van 10 duizend tot 25 duizend. Vaak komt daar 1000 euro per dag dat de clausule wordt overtreden bovenop. Het vorderen begint met een sommatiebrief, maar daar geven weinig werknemers die ik ken gehoor aan. De volgende stap is dat de werkgever het bedrag gaat claimen via een kort geding.’

Heb je nog een geheimadvies voor HR-professionals?

‘Laat een concurrentie- of relatiebeding minimaal één per jaar controleren of het nog voldoet aan de meest actuele eisen die rechters stellen. En realiseer je dat een beding met een beperktere duur en een concrete beschrijving op meer sympathie bij een rechter kan rekenen (en dus eerder overeind blijft) dan een beding waarbij geprobeerd is om alle mogelijke activiteiten te verbieden. Ook hier geldt: in de beperking toont zich de meester.’

Fotobron: Shutterstock