Directeur Healthy Human
Alle boeken, toneelstukken en tv-programma’s over de overgang ten spijt: nog altijd is er op de werkvloer weinig bekend over de overgang. Het gevolg: veel onnodige uitval, terwijl aan bijna alle overgangsklachten wel iets te doen is, zo is de overtuiging van Joyce van Dijk, directeur van Healthy Human, dat leeftijdspecifieke zorgpakketten en begeleiding aanbiedt.
Dat het een serieus probleem is, blijkt uit onderzoek van CBS/TNO. In 2021 had 55% van alle vrouwelijke werknemers in de overgang klachten die weleens van invloed waren op hun werk; bij 8% spelen deze klachten dagelijks op. Met gerichte begeleiding kan veel verzuim in de leeftijd van 45 tot 54 jaar worden voorkomen, zegt Van Dijk.
Hoe hoog is het ziekteverzuim wegens overgangsklachten?
‘Dat is niet precies aan te geven. Landelijk is het ziekteverzuim bij vrouwen in de overgangsleeftijd hoger. Maar vaak wordt het niet als zodanig gemeld. Vrouwen melden zich met een depressie of een burn-out. Of ze hebben gewrichtsklachten, zaken die mogelijk gerelateerd zijn aan overgangsklachten. Het verzuim is trouwens niet het enige probleem. Een deel van de vrouwen stopt met werken of gaat minder uren werken, maar niet iedereen kan zich dat veroorloven. Een deel durft zich niet ziek te melden en werkt door tot ze omvallen. De frequentiemelding is dan laag, maar dan hebben we het over langdurig verzuim. De meeste vrouwen met klachten blijven overigens gewoon doorwerken, maar presteren onder hun kunnen als gerichte begeleiding uitblijft.’
Hoe komt het dat overgangsklachten en burn-out zo door elkaar lopen?
‘Om te beginnen zijn veel symptomen vergelijkbaar. Veel vrouwen hebben in de overgang psychische klachten en zijn vermoeid. Stress verergert deze overgangsklachten. Toch zijn de twee wel degelijk uit elkaar te houden, alleen vereist dat goed uitvragen door artsen. Zij moeten daar alert op zijn. Wat ook meespeelt, is dat vrouwen zelf vaak liever het label burn-out krijgen. Jezelf over de kop werken heeft meer aanzien dan overgangsklachten, waar weinig heldhaftigs aan is. Tot slot steunt de omgeving vrouwen vaak bij de diagnose van burn-out: je hebt altijd voor iedereen klaargestaan, nu is het jouw beurt.’
Wat is het gevolg van een verkeerde diagnose?
‘Vrouwen in de overgang worden dan ten onterecht naar huis gestuurd met de boodschap “pak je rust”. Een vrouw kan vervolgens maanden tot soms wel jaren ziek thuis blijven, zonder dat ze begrijpt waar de klachten nu echt vandaan komen. Het is zo zonde. Je kunt beter in de overgang zitten dan in een burn-out. Een burn-out is vaak een langdurige kwestie die kan terugkeren, terwijl aan overgangsklachten meestal wel iets te doen is. Een ding is zeker: thuiszitten helpt zeker niet tegen overgangsklachten. Wij denken dus andersom. We kijken bij een bepaalde leeftijd eerst of klachten misschien met de overgang te maken hebben. Het ziekteverzuim daalt gelijk fors als iemand die thuis zit, z’n werk gewoon weer kan oppakken. Dat is pure winst. In 2019 hebben we bij een thuiszorginstelling hier onderzoek naar gedaan. Alle vrouwen met burn-out en andere niet te duiden klachten in de levensfase van 40 tot 55 jaar kregen een overgangspakket aangeboden. We hebben toen een flink aantal vrouwen uit de burn-out kunnen halen. Die vrouwen zagen uiteindelijk ook in dat ze een verkeerd stempel hadden gekregen.’
Valt er wel iets te doen tegen overgangsklachten?
‘Daar is zeker wat aan te doen. Ik heb vrouwelijke buschauffeurs gezien die bijna achter het stuur in slaap vielen. Na een slaapcoaching-interventie voelden ze zich een totaal nieuw persoon. Vaak zitten vrouwen in een vicieuze cirkel. Ze hebben veelal last van nachtzweten, slapen slecht, hebben minder energie, bewegen minder, raken geprikkeld en gezond eten lukt niet. Ze raken alsmaar vermoeider. Tijdens onze begeleiding worden de klachten in samenhang behandeld met wat er verder speelt in het leven van een vrouw. Vaak is het niet alleen de overgang, maar een combinatie van factoren waardoor werknemers uit balans raken. We gaan daar niet al te diep in graven, maar kijken vooral naar leefstijlverbeteringen die gelijk winst opleveren.’
Wat voor interventies zijn dat?
‘Interventies die toewerken naar een nieuwe balans en een gezondere leefstijl. Welke dat zijn, verschilt per vrouw. Medewerkers kiezen bij ons zelf waar ze mee aan de slag willen. Meer bewegen bijvoorbeeld betekent voor de een wandelen met een coach, de ander kiest voor krachtoefeningen met een personal trainer. Bijna altijd pakken we de slaap aan; alles staat of valt met goed slapen. Voorlichting is ook belangrijk, dat een medewerker begrijpt hoezeer voeding samenhangt met slaap of opvliegers. Een deel van ons werk is verwachtingen bijstellen. Opvliegers kunnen we niet laten verdwijnen, wel leren hoe je er beter mee omgaat. De mate van begeleiding verschilt per vrouw. Voor sommigen is één overgangsconsult genoeg. Vrouwen die op het randje van uitval zitten hebben meer begeleiding nodig.’
Het liefst ziet Joyce van Dijk de vrouwen nog voor ze de overgang ingaan. ‘Ik geloof sterk in preventie. Rond je 45e kun je langzaamaan al de rekening gepresenteerd krijgen van een ongezonde leefstijl. Als je er vroeg bij bent, kun je veel (ernstige) klachten voorkomen. Waarom wachten tot het te laat is en jezelf helemaal hebt uitgeput?’
Hoe houd je als werkgever rekening met de overgang?
‘Ik geef een voorbeeld van hoe het niét moet, uit de luchtvaart. Voor stewardessen zijn een aantal jaar geleden designer pakken ingekocht. Synthetische stoffen, want die hoef je niet te strijken. Daarbij is totaal geen rekening houden met opvliegers. Dan is er ook nog een sjaaltje dat in de hals opgestrikt moet worden. Als een vrouw dat los wil doen, omdat ze het gevoel krijgt dat ze stikt, krijgt ze daar opmerkingen over van de purser. Andere voorbeelden zijn synthetische uniformen voor zorgpersoneel of kantoren waar de ramen niet meer open kunnen.’
Wat moet er op de werkvloer veranderen?
‘Er moet meer steun en begrip komen. Steun betekent vooral dat de overgang er mag zijn. Mag een medewerker in de overgang zijn op haar werk? Krijgt een vrouw steun van haar leidinggevende? Mag ze van de collega’s vragen of het raam even open mag? Is er begrip voor het feit dat iemand drie maanden aan het bloeden is en zich daardoor moe en futloos voelt? Hoeft een vrouw daar niet stiekem over te doen uit angst dat er lacherig over wordt gedaan? Wordt ze serieus genomen?’
‘Het is voor vrouwen fijn als er normaal over de overgang wordt gedaan, dat ze erover kunnen praten. Sommige werkgevers zijn daar veel verder mee dan andere. Als je hoort hoe er vanuit de cockpit soms werd gepraat over stewardessen op leeftijd – met toevoegingen als “Tena Lady Express” – dan is op zo’n werkplek nog een lange weg te gaan voordat vrouwen zich veilig genoeg voelen. Je hebt trouwens ook vrouwen die zich niet goed kunnen inleven. Die zeggen: ik ben er zelf doorheen gegaan, laten we niet zo zeuren. Jammer, want met zo’n houding wordt het er niet beter op. Willen we echt iets bereiken, dan moet in alle lagen het bewustzijn worden verhoogd: medewerkers, lijnmanagers, hr-adviseurs en gezondheidsartsen. Daar ligt overigens nog wel een uitdaging voor HR. Je kunt als werkgever de prachtigste pakketten aanbieden, maar hoe zorg je dat medewerkers daadwerkelijk deelnemen?’
Moeten vrouwen er zelf niet opener over worden?
‘Zeker. Ik wil niet alles bij de omgeving leggen. Hoe je er als vrouw zelf instaat, is ook bepalend voor de omgeving en voor de energie die je uitstraalt. Het is een mindset. Bekijk het eens positief: vrouwen in de overgang hebben in verhouding meer testosteron. Zij moeten leren die mannelijke hormonen te gebruiken. Angela Merkel is wat dat betreft een prachtig rolmodel. Zie het als een fase om in je kracht te gaan staan.’
Fotobron: Shutterstock