Er worden heel veel plannen gemaakt om werknemers beter te beschermen tegen misstanden. Dat is natuurlijk prima. De meeste bedrijven zullen zich ook keurig houden aan de nieuwe regels – ook al brengen ze veel rompslomp, een tsunami aan extra administratie en niet te vergeten kosten met zich mee.
Maar laten we eerlijk zijn; rotzakken van werkgevers ga je met al deze maatregelen echt niet in het gareel krijgen. Een verplichte vertrouwenspersoon, een certificeringsplicht voor uitzendbureaus, transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden, gelijke kansen bij werving en selectie en bescherming van klokkenluiders. Allemaal leuk en aardig. En heel goed. Toegegeven; niet allemaal even goed… Maar werkgevers die hun medewerkers uitbuiten gaan zich daar ook niet aan houden.
In de tang
Bovendien heeft dit soort ‘werkgevers’ de mensen die voor ze werken dusdanig in de tang dat die mensen echt niet gaan klagen. Zij gaan niet naar een vertrouwenspersoon en melden ook geen misstanden. Ze kijken wel uit!
Wat dan wel?
Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg mede namens minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz-Zegerius en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip hebben een wetsvoorstel opgetuigd dat wél het verschil zou kunnen gaan maken.
Het wetsvoorstel komt erop neer dat je strafrechtelijk kunt worden vervolgd als je je kwetsbare medewerkers ‘ernstige benadeelt’. Maar ook als je profiteert van de ernstige benadeling van kwetsbare medewerkers kan je daarvoor door de strafrechter worden veroordeeld.
Bij ernstige benadeling moet je bijvoorbeeld denken aan het substantieel onderbetalen van medewerkers, het structureel overtreden van de regels voor maximale arbeidsduur en -tijden, het onderbrengen van medewerkers in slechte huisvesting, onveilige arbeidsomstandigheden of het innemen van een paspoort van een medewerker en hem zo in zijn vrijheid beperken.
Nu hoor ik je denken; is dat nu dan niet strafbaar?
Nou, nee. Niet rechtstreeks in elk geval. Als justitie een werkgever aan wil pakken dan moet dat nu via allerlei ingewikkelde constructies en omwegen. In het kort: malafide werkgevers moeten bijvoorbeeld worden aangepakt via “deelneming aan een criminele organisatie” of “valsheid in geschrift” of “oplichting” of “mensenhandel” of het veel zwaardere “arbeidsuitbuiting”. Maar deze delicten zijn niet geschreven voor minder zware maar evengoed ernstige misdragingen in de arbeidssfeer. Dat betekent in de praktijk vaak dat het bewijs niet rond komt en dat de werkgevers vrijuit gaan.
Sterker nog, vaak beginnen politie en justitie om die reden niet eens aan een strafrechtelijk traject. Misstanden worden nu meestal via de arbeidsinspectie en het arbeidsrecht aangepakt. Daardoor wordt de onderneming van de werkgever weliswaar geraakt, maar niet zozeer de mensen die deze uitbuiting in feite op hun geweten hebben.
Hoe het werkt
De bedoeling is dat het delict “Ernstige benadeling” in het wetboek van strafrecht wordt opgenomen. Dit delict wordt opgenomen in het artikel dat gaat over mensenhandel. Daarnaast wordt aan het artikel dat gaat over mensenhandel een delict toegevoegd dat het profiteren van alles dat valt onder dat artikel mensenhandel, strafbaar stelt. Dat betekent dus onder meer dat ook het (financieel) profiteren van ernstige benadeling strafbaar wordt.
Met het delict ‘ernstige benadeling’ wordt het uitbuiten van mensen in een arbeidssfeer expliciet strafbaar gesteld. In het delict wordt duidelijk omschreven welk gedrag strafbaar is. Hierdoor kunnen de organisaties die ermee moeten werken er beter mee uit de voeten, zoals de politie, de Nederlandse Arbeidsinspectie, het openbaar ministerie en de rechtspraak.
De definitie van ernstige benadeling is als volgt: “degene die door misbruik van uit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht of door misbruik van een kwetsbare positie een persoon onder zodanige voorwaarden of zodanige omstandigheden arbeid doet verrichten dat die persoon daardoor ernstig wordt benadeeld, wordt als schuldig aan ernstige benadeling gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste zes jaren of geldboete van de vijfde categorie”.
Zes jaar gevangenisstraf(!)
Ja, je leest het goed. Werkgevers die hun kwetsbare medewerkers ernstige benadelen kunnen tot maximaal zes jaar achter de tralies belanden. Of een geldboete van de vijfde categorie krijgen; maximaal € 90.000,-.
Kwetsbare positie
Minister Van Gennip gaf bij de lancering van dit wetsvoorstel het voorbeeld van werkgevers die overwerk niet netjes betalen. Na het lezen van het wetsvoorstel blijkt dat spierballentaal van de minister van SZW. Waar het om gaat is dat werkgevers die misbruik maken van kwetsbare werknemers kunnen worden aangepakt.
Hoe nu verder?
Dit wetsvoorstel is gepubliceerd op www.internetconsultatie.nl. Tot 25 april 2023 kan iedereen die dat wil commentaar geven op het wetsvoorstel. Daarna zullen de reacties worden geïnventariseerd en wordt gekeken of het voorstel zo kan worden ingediend. Als dat zo is, dan gaat het wetsvoorstel het wetgevingstraject in. Wat de initiatiefnemers van het wetsvoorstel betreft treedt deze wet in de loop van 2024 inwerking.
De goeden lijden niet onder de kwaden
Wat mij vooral bevalt aan dit wetsvoorstel is dat de werkgevers die aangepakt moeten worden hier last van hebben en niet – zoals bij heel veel andere wetgeving ter bescherming van werknemers – ook de werkgevers die het beste met hun medewerkers voor hebben. De goeden lijden dan eens niet onder de kwaden.
Lees hier meer artikelen in Personeelsbeleid
