Fotograaf: Keke Keukelaar
Eerst even wat cijfers over vrouwen en werk in Nederland. In het laatste kwartaal van 2022 werkte 80,7% van de mannen, tegenover 67,2% van de vrouwen (CBS). Van die vrouwen heeft twee derde een deeltijdbaan, maar vrouwen doen wel tien uur per week meer onbetaald werk dan mannen. Dan is het verschil in salaris er ook nog: bij de overheid verdient een vrouw bijna 2 euro per uur minder dan een man, in het bedrijfsleven is het verschil bijna 5 euro per uur (Monitor Loonverschillen,CBS). Nog een veelzeggende statistiek: bij de grote bedrijven wordt circa 15% van de topfuncties bekleed door een vrouw. En, schrik niet: bijna de helft van de Nederlandse vrouwen is financieel afhankelijk van haar partner.
Betonnen plafond
‘Het is geen glazen plafond, maar een betonnen plafond’, zegt D66-leider Sigrid Kaag in Waarom werken vrouwen niet?, de vierdelige tv-serie die Staats in 2020 maakte. Staats’ interesse in genderongelijkheid in werk leidde eind 2021 tot het boek Waarom vrouwen minder werken dan mannen (en dat ook jouw probleem is). Beide projecten van de tv-, radio- en podcastmaker, nu werkzaam bij BNR Nieuwsradio, maakten veel los en zijn nog steeds zeer actueel.
Wat is haar het meest bijgebleven van de nasleep van je serie en boek? ‘Dat het onderwerp vrouwen en werk heel gevoelig ligt. Ik heb veel reacties gekregen en die waren altijd emotioneel. Of inhoudelijk: “Wat fijn, dat je dit aankaart, ik vecht al jaren tegen die vooroordelen.” Of negatief, maar ook vol emotie: “Waar bemoei je je mee? Dit is privé.” Het gaat natuurlijk over economische zelfstandigheid, waardoor mensen meteen de vertaalslag naar hun persoonlijke situatie maken. Dat kan confronterend zijn.’
Je bent getrouwd en hebt twee kinderen. Hoe hebben jullie het thuis verdeeld?
‘Mijn man en ik hebben altijd fulltime gewerkt. Toen de kinderen klein waren, werkten we allebei elke week vier dagen van negen uur. Nu ze tieners zijn, werken we beiden vijf dagen. In mijn jeugd was het de typische Nederlandse situatie: mijn vader werkte fulltime, mijn moeder ging weer werken toen wij naar de basisschool gingen, maar wel parttime.’
Wat zijn de oorzaken van de ongelijke situatie op de werkvloer?
‘Voornamelijk is het cultureel bepaald. Ik grap weleens dat er iets in ons drinkwater zit dat ervoor zorgt dat in het geval van zorg en privé in bijna alle omstandigheden vrouwen de verantwoordelijkheid hebben. Hoe dat komt, dat is complex. Deels is het historisch. In de Eerste Wereldoorlog was Nederland neutraal. In andere landen namen vrouwen de banen over van mannen die oorlog gingen voeren, om zich daarna niet meer weg te laten sturen. Wat ook meespeelt, is dat ons land al lang wordt geregeerd door confessionele partijen, die de traditionele gezinsverhouding steunen. De man is de kostwinner, de vrouw is hoofd huishouden en kinderen.’
Is er iets veranderd sinds je serie en boek?
‘Ik ben geen roepende in de woestijn meer. Ik ben blij dat dit een groot onderwerp is geworden. Jonge vrouwen zijn er bewuster meer bezig, kiezen niet automatisch meer voor deeltijd. De tijdgeest lijkt er rijp voor. Toen ik zwanger was, werd er automatisch vanuit gegaan dat ik minder zou gaan werken. Mannen krijgen die vraag nooit en dat moet rechtgetrokken worden. De ideale standaard voor mij is dat jonge ouders met kinderen allebei vier dagen kunnen werken. Maar niet alle werkgevers zijn daar al klaar voor. Ik hoorde over een man bij Coolblue – toch een hip bedrijf – die met veel moeite gedaan kreeg dat hij een dag minder ging werken. “Wil je geen carrière maken?”, kreeg hij te horen. Die instelling moet echt anders.’
Bij wie ligt de bal? Bij vrouwen, werkgevers, de overheid?
‘Bij iedereen. De overheid moet ingrijpen, met gratis kinderopvang, maar ook met gelijkwaardig ouderschapsverlof. Er zijn al aardig wat werkgevers die dat faciliteren. Je moet als bedrijf ook nadenken over hoe je je wilt presenteren. Helemaal nu de arbeidsmarkt zo krap is. De wal keert het schip. Advocatenkantoren op de Zuidas hebben al problemen om jonge mensen te vinden die partner willen worden. Die willen niet meer tot elf uur ’s avonds op kantoor zitten.’
Wat kunnen HR-professionals doen?
‘Laat aan de voorkant zien hoe transparant je bent, ook op het gebied van gelijke betaling. Zodat vrouwen zich niet hoeven af te vragen of ze wel hetzelfde als mannen verdienen. Vacatureteksten kunnen vaak inclusiever zijn. Een ‘sales tijger’ of ‘geen 9-tot-5-mentaliteit’ zijn ouderwets. Dat geldt ook voor hoe je als organisatie leiderschap invult. Een goede leider is niet per se resultaatgericht of heeft een winnaarsmentaliteit. Denk ook aan rolmodellen. Een hoogleraar en directeur van een instituut die ik voor mijn boek heb gesproken, vertelde dat ze bewust een foto van haar gezin op haar bureau heeft staan. Zodat de studenten gewend raken aan die combinatie: een drukke baan en een gezin, het kan.’
Heb je nog meer advies voor HR?
‘De invloed van HR is veel groter dan ze denken. Zeker jonge mensen kun je op andere gedachten brengen, in een-op-eengesprekken een ander perspectief laten zien. Veel vrouwen gaan deeltijdwerken, omdat anderen dat ook doen. Het is vaak cultureel bepaald. We rijden allemaal op dezelfde snelweg, maar voor je het weet, zit je op de verkeerde afslag. HR kan ervoor zorgen dat je de goede afslag neemt, en in elk geval een écht bewuste keuze maakt.’
Lees nog meer artikelen in het thema Personeelsbeleid.
Fotobron: Shutterstock